BTE to skrót od Bankowy Tytuł Egzekucyjny. Do dnia 01 sierpnia 2016 roku banki mogły wystawiać BTE na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych i po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności stanowił podstawę prowadzenia egzekucji cywilnej.
Sąd, nadając klauzulę wykonalności, badał BTE tylko pod względem formalnym, tj. czy spełnia on wymogi przewidziane w przepisach ustawy – Prawo bankowe, bez wnikania w kwestie merytoryczne, tj. czy roszczenie banku rzeczywiście istniało przeciwko konkretnemu dłużnikowi, a jeżeli tak – to, czy faktycznie odpowiada kwocie wskazanej przez bank. Powyższe oznacza, że banki w celu dochodzenia swoich roszczeń wynikających z czynności bankowych nie musiały prowadzić sprawy sądowej. Dodatkowo kredytobiorca nie wiedział o tym, że bank wystawił przeciwko niemu BTE. O tym fakcie kredytobiorca dowiadywał się najczęściej dopiero w trakcie postępowania egzekucyjnego, najczęściej po dokonaniu zajęciu rachunku bankowego przez komornika.
BTE niezgodny z Konstytucją
W ostateczności wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2015, sygn. akt P 45/12, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy ustawy – Prawo bankowe umożliwiające dochodzenie roszczeń poprzez bankowe tytuły egzekucyjne, są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny uznał, iż prawo do wystawiania BTE jest przywilejem banków, naruszającym zasadę równego traktowania w trzech aspektach. A mianowicie: i) w relacji między bankiem a jego klientem, ii) w relacjach między bankami jako wierzycielami a pozostałymi podmiotami będącymi wierzycielami oraz iii) w relacjach między dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów.
Skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego była utrata z dniem 1 sierpnia 2016 roku możliwości wystawiania przez banki BTE. Niestety, zgodnie z przepisami przejściowymi (art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw ) bankowe tytuły egzekucyjne wydane przed dniem 1 sierpnia 2016 roku i jeszcze przed tą datą opatrzone klauzulą wykonalności zachowały moc tytułów wykonawczych. Co to oznacza? Jeśli BTE został wystawiony przed dniem 1 sierpnia 2016 r. i nadana mu została przed tą datą klauzula wykonalności, to na jego podstawie może być prowadzone postępowanie egzekucyjne. Jak się zatem bronić przed egzekucją z BTE? Czy skuteczna obrona jest w ogóle możliwa?
Powództwo przeciwegzekucyjne
W zasadzie najskuteczniejszą obroną przed egzekucją prowadzoną na podstawie BTE jest wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego. Zgodnie z przepisem art. 840 § pkt 1 kpc dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia,jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności. W szczególności ma to miejsce, gdy:
- dłużnik kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu
bądź
- kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.
Powództwo przeciwegzekucyjne oznacza zatem możliwość wstrzymania egzekucji oraz doprowadzenia do merytorycznego rozpoznania sprawy. Jednak z wytoczeniem takiego powództwa nie należy zwlekać – tytuł wykonawczy może być pozbawiony wykonalności w oparciu o podstawy wskazane w art. 840 k.p.c. ale tylko wówczas, gdy nie nastąpiło jeszcze jego przymusowe wykonanie w toku postępowania egzekucyjnego. Powyższe oznacza, że tytuł wykonawczy może zostać pozbawiony wykonalności tylko w takiej części, w której nie został wykonany.
Zarzuty w powództwie przeciwegzekucyjnym przeciwko BTE:
- zarzut nieprawidłowego wypowiedzenia umowy kredytowej -gdy oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytowej zostało nadane na błędny adres bądź jeżeli bank nie przesłał oświadczenia o wypowiedzeniu umowy wszystkim kredytobiorcom ewentualnie jeżeli bank nie poprzedził wypowiedzenia stosownym wezwaniem do zapłaty powstałych zaległości ratalnych mimo takich ustaleń umownych;
- zarzut nieważności umowy kredytowej– gdy umowa jest sprzeczna z naturą stosunku kredytu, zasadami współżycia społecznego, a także z dobrymi obyczajami bądź jeżeli zawiera niedozwolone postanowienia umowne, po wyeliminowaniu których umowy nie da się dalej wykonać. Zarzut ten jest podstawowym zarzutem w przypadku kredytu indeksowanego czy denominowanego do waluty obcej;
- zarzut niewłaściwego określenia struktury zadłużenia kredytowego
w bankowym tytule egzekucyjnym – gdy ujęta w bankowym tytule egzekucyjnym ogólna struktura zadłużenia, składająca się z reguły z różnych roszczeń (głównego i ubocznych) nie odpowiada zasadniczym elementom długu kredytobiorcy wynikającego z umowy kredytowej i obowiązujących przepisów prawa, np. w sytuacji gdy umowa kredytu jest umową kredytuindeksowanego czy denominowanego do waluty obcej; - zarzut niewymagalności roszczenia– gdykwota, na jaką opiewa BTE, nie odpowiada rzeczywistej wysokości Twojego zobowiązania na dzień wystawienia BTE, co skutkuje tym, że nie było podstaw do przyjęcia, że kredyt stał się wymagalny i że bank miał uprawnienie do jego wypowiedzenia
- zarzut istnienia roszczenia w mniejszej wysokości– gdy Twój dług opiewa na inną kwotę niż ta wskazana w bankowym tytule egzekucyjnym
- zarzut braku legitymacji czynnej wierzyciela do prowadzenia egzekucji z BTE – gdy Fundusz Inwestycyjny nabywając od banku dług, z którego bank prowadził egzekucję, wstąpił w prawa wierzyciela bez przeprowadzenia właściwego, merytorycznego postępowania przed sądem
- zarzut przedawnienia roszczenia – roszczenie banku, jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przedawnia się z okresem trzyletnim. Tym samym, jeżeli pomiędzy datą wymagalności roszczenia objętego BTE a datą wydania postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności BTE czy pomiędzy datą wydania postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności BTE a datą podjęcia na jego podstawie czynności egzekucyjnych przez komornika doszło do przekroczenia trzyletniego terminu, prawdopodobnie doszło do przedawnienia roszczenia banku
- zarzut niezgodności BTE z art. 96 ust. 2 prawa bankowego– zgodniez art. 96 ust. 2 prawa bankowego w bankowym tytule egzekucyjnym należy:i) oznaczyć bank, który go wystawił i na rzecz którego egzekucja ma być prowadzona, ii) dłużnika zobowiązanego do zapłaty, wysokość zobowiązań dłużnika wraz z odsetkami i terminami ich płatności, iii) datę wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, iv) oznaczenie czynności bankowej, z której wynikają dochodzone roszczenia v) oraz wzmiankę o wymagalności dochodzonego roszczenia. Brak któregokolwiek z w/w elementów bądź błędne oznaczenie skutkuje pozbawieniem BTE tytułu wykonawczego.
BTE w umowach kredytów indeksowanych oraz denominowanych
Co ważne w sprawach kredytów indeksowanych oraz denominowanych zaprezentowane powyżej zarzut nieważności umowy oraz zarzut niewłaściwego określenia struktury zadłużenia kredytowegostanowi podstawę pozbawienia wykonalności bankowego tytułu wykonawczego. Znajduje to potwierdzenie w wyrokach sądów powszechnych, mi. n.:
- Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016 (sygn. aktII CSK 750/15);
- Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 2 grudnia 2016 r. w sprawie o sygn. akt III C 75/16;
- Sądu Apelacyjnego w Pozwaniu z dnia 03 marca 2017 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 843/16;
- Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt II C 526/18;
- Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 09.05.2019 r., sygn. akt I C 1522/17;
Co oznacza wyrok sądu pozbawiający bankowy tytuł egzekcucyjny wykonalności?
Jeżeli sąd prawomocnie pozbawi BTE wykonalności w całości, oznacza to, że nie jest możliwe na podstawie takiego dokumentu prowadzenie jakiejkolwiek egzekucji. Jeżeli bank w dalszym ciągu będzie chciał przymusowo dochodzić swojej wierzytelności, to będzie musiał tak, jak każdy inny wierzyciel, złożyć w sądzie pozew. Biorąc jednak pod uwagę, że BTE dotyczą długów, które stały się wymagalne przed 1 sierpnia 2016 r., najprawdopodobniej roszczenie banku będzie obecnie już przedawnione. Przedawnienie roszczenia banku w praktyce oznacza dla kredytobiorcy a n u l o w a n i e długu.
Katarzyna Cimek
Adwokat reprezentująca konsumentów w sporach z bankami
