W dniu 11 września 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wyrok w sprawie C-383/18 Lexitor pytania prejudycjalnego, czy konsumentowi przysługuje obniżka wszelkich kosztów kredytu, w tym prowizji, w przypadku wcześniejszej spłaty takiego zobowiązania.
Czego dotyczyła sprawa C-383/18 ❓
Sprawa C-383/18 miała za przedmiot wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, który rozpatrywał trzy tożsame pod kątem faktycznym i prawnym spory w przedmiocie obniżenia całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego ze względu na jego wcześniejszą spłatę. Trybunał zwrócił uwagę, że wykładnia językowa art. 16 ust. 1 dyrektywy nie daje odpowiedzi, czy obniżce podlegają wszystkie koszty stanowiące całkowite koszt kredytu czy tylko te koszty, które zależą obiektywnie od okresu obowiązywania umowy. Dodatkowo, w prawie unijnym nie obowiązuje zasada pierwszeństwa wykładni językowej i subsydiarności wykładni systemowej i celowościowej z uwagi na wielojęzycznych charakter prawa unijnego. Dlatego też, TSUE w powołaniu się na utrwalone orzecznictwo tego Trybunału wskazał, że przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy uwzględniać nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi (zob. podobnie wyrok z dnia 10 lipca 2019 r. w sprawie C-649/17, EU:C:2019:576, pkt 37). Trybunał następnie stwierdził, że zarówno z kontekstu, jak i celu dyrektywy 2008/48 wynika, że prawo do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego wcześniejszej spłaty obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. Takim kosztem jest prowizja za udzielenie kredytu, mimo że była ona pobrana przez kredytodawcę jednorazowo. Przeciwna interpretacja w ocenie Trybunału nie gwarantowałaby wysokiego poziomu ochrony konsumentów (zob. wyrok z dnia 6 czerwca 2019 r. w sprawie C-58/18, EU:C:2019:467, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).
Z powyższego wynika zatem powinność obniżenia przez Kredytodawcę kosztu kredytu, jakim jest prowizja za udzielenie kredytu w przypadku jego spłaty przed terminem oznaczonym w umowie, pomimo że koszt ten konsument poniósł jeszcze przed spłatą kredytu. Obniżenie to winno być proporcjonalne, tzn. ograniczone do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie.
Co nam daje wrok TSUE w sprawie C-383/18 ❓
Mimo, że wyrok TSUE dotyczy interpretacji prawa unijnego, to jednocześnie przesądza on, w jaki sposób należy interpretować nasz krajowy przepis dot. obniżki całkowitego kosztu kredytu w razie jego spłaty przed terminem, tj. art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Przepis ten stanowi efekt implementacji dyrektywy 2008/48, która założyła jej harmonizację zupełną w krajach członkowskich. W takim przypadku należy przyjąć, w oparciu o rozumowanie zaproponowane przez TSUE, że obowiązkiem częściowego zwrotu przewidzianego w art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim objęte są wszystkie koszty składające się na całkowity koszt kredytu, a nie tylko te z nich, które są uzależnione od czasu trwania umowy (pkt 36 wyroku).
Czy sądy krajowe i banki mają obowiązek zastosować się do wyroku Trybunału ❓
Wyroki TSUE mają względną moc wiążącą, ponieważ obowiązują w zakresie interpretacji unijnych dyrektyw wszystkie organy państwa krajowego, w tym przede wszystkich sądy (tzw. zasada lojalnej współpracy, w której stanowi art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej). Pogląd o mocy wiążącej wyroków TSUE wyraził też Sąd Najwyższy w postanowieniu siedmiu sędziów z dnia 4 października 2015 r. I KZP 10/15. Sąd Najwyższy stwierdził, że: „wobec Sądu Najwyższego prejudycjalne orzeczenia wykładnicze TSUE mają względną moc wiążącą poza tzw. sprawą główną. Ich oddziaływanie jest zatem podobne do tego, jakie cechuje uchwały SN mające status zasad prawnych. Są one wiążące dla wszystkich składów orzekających Sądu Najwyższego, jednak istnieje droga prawna ich podważenia której zainicjowanie jest uprawnieniem każdego składu orzekającego Sądu Najwyższego (por. M. Wąsek-Wiaderek, Samodzielność…, s. 286-287; L. K. Paprzycki, Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego (wybrana problematyka europejska), Europejski Przegląd Sądowy 2014, nr 1, s. 73-74). Jedyną drogą prawną podważenia względnie wiążącego orzeczenia TSUE jest skierowanie nowego pytania prejudycjalnego i uzyskanie kolejnego orzeczenia TSUE zawierającego wykładnię prawa unijnego”. Z powyższego wynika, że sądy krajowe mają obowiązek zastosować się do wykładni prawa unijnego przedstawionej przez TSUE w orzeczeniu z dnia 11 września 2019 r. To samo dotyczy banków, które nie odmawiając dokonania obniżki całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego w razie jego wcześniejszej spłaty, obejmującej prowizje, łamią prawo.
???
Agata Bicka-Cenzartowicz
Adwokat reprezentująca konsumentów w sporach z bankami
???
*TSUE = Trybunał Sprawiedliwość Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu
